Την 26η Απριλίου 1986 μια σειρά εκρήξεων κατέστρεψε τον αντιδραστήρα του 4ου ενεργειακού μπλοκ στον πυρηνικό σταθμό του Τσέρνομπιλ. Ήμουν 15 χρονών και θυμάμαι, ότι η ενημέρωση που είχαμε ήταν από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τις εφημερίδες. Δεν υπήρχε πληροφορία μέσα από το internet. Η φωνή της ενημέρωσης ακουγόταν σε δόσεις, πολύ περισσότερο δε όταν ζεις σε χωριό, όπου το κεντρικό κρατικό δίκτυο είναι αυτό από το οποίο συλλέγεις πληροφορίες.

Θυμάμαι το φόβο σχετικά με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία των ανθρώπων αλλά για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, δεν έχω αποτυπωμένα πάρα πολλά γεγονότα. Ιστορικά καταγράφηκε στη μνήμη μου ως μία τεράστια καταστροφή για όλη την ανθρωπότητα, που θα είχε επιπτώσεις και τα επόμενα χρόνια σε πολλές επόμενες γενεές.

Η φύση του ανθρώπου ξεθωριάζει πράγματα και πολύ περισσότερο γεγονότα, που είναι δυσάρεστα και προκαλούν φόβο. Μεγαλώνοντας και μαθαίνοντας περισσότερα, ήμουν πεπεισμένη, ότι στην περίπτωση του Τσέρνομπιλ πολλά αποσιωπήθηκαν.
Επιβεβαιώθηκα όταν πριν λίγες μέρες διάβασα το “Τσέρνομπιλ – Ένα χρονικό του μέλλοντος“ της Σβετλάνα Αλεξιεβιτς.

Δεν πρόκειται για ένα καλό βιβλίο. Είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο.

Στην εισαγωγή του, που έχει μεταφραστεί από τον Ορέστη Γεωργιάδη, υπάρχει ένας πρόλογος από το Θανάση Τριαρίδη, ο οποίος αναφέρει ότι τη  Σβετλάνα Αλεξίεβιτς την συνέστησε στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό ο “Σύλλογος Υποστήριξης Ερευνών κατά της Λευχαιμίας και άλλων Παθήσεων” τον Απρίλιο του 2001, στους οποίους και προσέφερε η συγγραφέας τα έσοδα από την 1η έκδοση του βιβλίου. Από τον Πρόλογο του ακόμη αυτό το βιβλίο προκαλεί συγκινήσεις.

Image by Adam Jones

Το κείμενο του οπισθόφυλλου για μια γεύση προηγουμένως για όσους δεν το έχουν ακούσει ξανά:

Την 26η Απριλίου του 1986 µια σειρά εκρήξεων κατέστρεψε τον αντιδραστήρα του τέταρτου ενεργειακού µπλοκ στον πυρηνικό σταθµό του Τσέρνοµπιλ. Το ατύχηµα αυτό χαρακτηρίστηκε η µεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή του 20ού αιώνα. Η Λευκορωσίδα συγγραφέας ΣβετλάναΑλεξίεβιτς (βραβείο Νόµπελ Λογοτεχνίας 2015), δέκα χρόνια µετά το «ατύχηµα», περιπλανήθηκε στην απαγορευµένη ζώνη –όχι χωρίς τίµηµα και για τη δική της υγεία–, µίλησε µε δεκάδες ανθρώπους, έψαξε αρχεία εφηµερίδων, ληξιαρχείων, νοσοκοµείων, αναζήτησε στην άλλοτε σοβιετική επικράτεια τα νήµατα των απωλειών. Εκατό από αυτές τις µαρτυρίες αποτέλεσαν το παρόν βιβλίο: µιλούν άντρες, γυναίκες, παιδιά, χωρικοί, στρατιώτες, µαθητές, πυροσβέστες, επιστήµονες, µελλοθάνατοι και συγγενείς µελλοθανάτων, µητέρες που γέννησαν παραµορφωµένα παιδιά, µαθητές που δε συναντιούνται πια στο σχολείο µα σε µονάδεςλευχαιµικών ασθενών, αγρότες που ξεριζώθηκαν από την απαγορευµένη ζώνη, γονιοί που θάψαν τα παιδιά τους, γυναίκες που είδαν τους άντρες τους να λιώνουν ζωντανοί πριν πεθάνουν, γέροντες που αναθυµούνται τις παλιές προφητείες, κορίτσια που κρύβουν την καταγωγή τους γιατί αν την αποκαλύψουν δε θα βρουν σύντροφο στη ζωή τους.

«Μαγνητοφωνώντας τους, είχα την αίσθηση πως ηχογραφώ το µέλλον» γράφει η Αλεξίεβιτς στη µοναδική δική της µαρτυρία µέσα στο πολυφωνικό βιβλίο.

Πρόκειται για το µεγάλο, όσο και σπαρακτικό αριστούργηµα της Αλεξίεβιτς, ένα από τα σηµαντικότερα βιβλία του 20ού αιώνα, που, µετά την Άννα Φρανκ και τον ΠρίµοΛέβι, επανακαθόρισε την έννοια της λογοτεχνίας της µαρτυρίας. Ένα ολόπικρο βιβλίο απερίγραπτου ζόφου, που σελίδα τη σελίδα γίνεται ένα ευαγγέλιο απεγνωσµένης και παράφορης αγάπης.

To βιβλίο είναι σπαρακτικό γιατί έχει όλη την αλήθεια αυθεντικών αφηγήσεων ανθρώπων που έζησαν εκείνο το τραγικό γεγονός.  Είναι σημαντικό ότι με τις μαρτυρίες που έχει επιλέξει η Αλεξίεβιτς παρουσιάζει σφαιρικά τα γεγονότα και με αυτό τον τρόπο συμπληρώνει πολλά από τα κενά που υπήρχαν, απαντώντας σε πολλές απορίες, αλλά φωτίζοντας κιόλας πολλά και σκοτεινά σημεία.

Ένα ιστορικό ντοκουμέντο με αφηγήσεις ανθρώπων που θυσιάστηκαν, αυτό-θυσιάστηκαν, ανθρώπων που αγνοούσαν την αλήθεια, τις διαστάσεις του κινδύνου, της γενικής και καθολικής μόλυνσης σε μία γενικότερη προσπάθεια να κουκουλωθούν τα γεγονότα, έτσι ώστε να μην φανεί η αδυναμία της υπερδύναμης μετά το μεγάλο χτύπημα της έκρηξης.

Πέρα από τις ιστορίες που πραγματικά όλες είναι σοκαριστικές και σε κάνουν να πονάς μαζί με τους αφηγητές τους, αυτό που πραγματικά με συγκλόνισε και με θύμωσε είναι όταν συνειδητοποίησα πως όλη αυτή η καταστροφή, όλοι αυτοί οι άνθρωποι που αρρώστησαν και πέθαναν, ίσως να ήταν λιγότεροι και η έκταση του προβλήματος πιο περιορισμένη, εάν οι πολιτικές δυνάμεις είχαν χειριστεί τα πράγματα αλλιώς.

Σκοτάδι, κουκούλωμα, παραπλάνηση με θύματα αθώωες ψυχές που έδειξαν τυφλή εμπιστοσύνη σε ένα σύστημα, που είχαν μάθει από παιδιά να σέβονται και να υπακούουν. Χωρικοί που δεν ήξεραν να ζουν πέρα από τους τόπους τους. Στρατιώτες που πίστεψαν ότι προσφέροντας τις υπηρεσίες τους σε έναν άτυπο “πόλεμο” , θα τιμούσαν την πατρίδα τους και θα εξασφάλιζαν στις οικογένειές τους οικονομική ενίσχυση, άνθρωποι με όνειρα, ερωτευμένοι, γονείς, παιδιά. Ιστορίες ανθρώπων που δεν σταμάτησαν τη ζωή τους, δεν σταμάτησαν να αγαπούν, να ελπίζουν ότι όλα θα ξαναγίνουν όπως ήταν πριν.

Είναι από τις λίγες φορές που άργησα  να ολοκληρώσω την ανάγνωση ενός βιβλίου. Κάθε ιστορία χρειαζόταν το χρόνο της στο μυαλό μου και στην ψυχή μου. Και κάθε ιστορία, κάθε πόνος με άφηνε με ένα “Γιατί;”.

Γιατί; Γιατί να μην υπάρχει ενημέρωση; Γιατί να μην υπάρχει μέριμνα, φροντίδα;

Δεν περιμένω απαντήσεις. Ξέρω τη βάση όλων των απαντήσεων.

Αποσιωπήθηκαν γεγονότα, καταστράφηκαν ντοκουμέντα για να μην βγει όλη η αλήθεια στην επιφάνεια, σε μία εποχή που υπήρχε η δυνατότητα να φιμωθούν φωνές.

Κι όμως η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς βρήκε τρόπο 10 χρόνια μετά να δώσει δύναμη και ένταση σε αυτές τις φωνές και να μαθευτεί μέρος της αλήθειας που θα αποτελούσε αφορμή για να αναζητηθούν κομμάτια του παρελθόντος. Και κάπως έτσι παρακολουθείς ένα χρονικό του μέλλοντος και έναν από τους λόγους που αυτός ο κόσμος γέρασε ξαφνικά. Λες και μετά από αυτή την έκρηξη, χάθηκε κομμάτι της νεανικότητας όλων.

Το “Τσέρνομπιλ – Ένα χρονικό του μέλλοντος” κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη και είναι ένα από τα συγκλονιστικότερα βιβλία που έχω διαβάσει.

Κι αυτή είναι μια ταινία που σίγουρα θα δω.

#booklover

Εκδόσεις Πατάκη Σβετλάνα Αλεξίεβιτς Τσέρνομπιλ Τσέρνομπιλ Ένα χρονικό του μέλλοντος